Via crucis jest w twórczości Ferenca Liszta tym, czym w dorobku Wolfganga Amadeusza Mozarta było Requiem d-moll. Co prawda utwór został ukończony i nie narosły wokół niego legendy (jak choćby ta, że Mozart pisał mszę żałobną na własną śmierć). Jednak Via crucis uważa się dziś za najważniejsze dzieło sakralne Liszta. I w odróżnieniu od Mozarta, Liszt pisał je jako człowiek głęboko wierzący.

Jest to jedna z ostatnich kompozycji węgierskiego twórcy. Cechują ją głęboki dramatyzm i ekspresja wyrazu. Podobnie jak w twórczości fortepianowej z tego okresu, kompozytor odwołuje się w niej do zaawansowanej, eksperymentalnej harmoniki pełnej chromatyzmów, sekwencji akordów septymowych czy skal całotonowych. Dzieło łączy melodie chorału gregoriańskiego i luterańskiego oraz trzy języki: łaciński, niemiecki i aramejski. Składa się z 15 części, a każda odnosi się do innej stacji drogi krzyżowej i kolejnych etapów męki Chrystusa: od skazania na śmierć po złożenie w grobie.

Via crucis została skomponowana w kilku wersjach: na chór mieszany, solistów i organy (z możliwością wykonania partii organowej na fortepianie), na organy solo, na fortepian solo, a nawet na dwa fortepiany. Po raz pierwszy została wykonana przed niespełna stu laty: w 1929 roku, czyli dopiero 43 lata po śmierci kompozytora! Dzień premiery wybrano nieprzypadkowo: był to Wielki Piątek. Trudno wyobrazić sobie bardziej odpowiedni moment na muzyczne doświadczanie poprzez muzykę tajemnicy drogi krzyżowej i przygotowanie się na święto Zmartwychwstania Pańskiego.

[Alexandra Kozowicz]